فراوری فرهنگی در قلمرو علم - وبلاگ لاراول

به گزارش وبلاگ لاراول، به گزارش خبرگزای کتاب ایران انتشارات امیرکبیر به تازگی سه اثر با ترجمه و تالیف حسین کچویان استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران را باز نشر نموده است. علم و جامعه شناسی معرفت یکی از این آثار است که کچویان ترجمه آن را برعهده داشت. این اثر را می توان یکی از منابع مهم در این حوزه دانست که به وسیله مایکل مولکی از صاحبنظران مطرح جامعه شناسی معرفت و جامعه شناسی علم به رشته تحریر درآمده است.

این کتاب در حقیقت جلد هشتم از مجموعه ای است که تحت اسم مباحثه های جاری در جامعه شناسی به وسیله انتشارات جورج آلن اند آنوین منتشر شده است. همانطور که مترجم در پیشگفتار کتاب اشاره می نماید مولکی در این کتاب به سراغ یکی از مسائل سنتی و در عین حال مناقشه برانگیز جامعه شناسی معرفت رفته است. کچویان می نویسد: سنتاً از شروع پیدایش اندیشه هایی که بعدها در شاخه هایی از معرفت شناسی تجربی به نام جامعه شناسی معرفت نظم و نسق یافت با علم تجربی به اسم موردی ویژه و خاص برخورد می شد. این به معنای آن بود که علم تجربی ماورا چهارچوب تحلیلی و دور از دسترس ابزارهای مفهومی این حوزه علمی واقع شده است. به بیان عام تر، در عین حالی که همه حوزه های معرفت به دست چاقوی جامعه شناسی و پرده دری های ویرانگر و نقادی های افشاگرایانه آن داده می شد، راه چنین اقدامی در خصوص علم تجربی بسته فرص می شد. علم تجربی دردان هایی بود که در سرای دست نیافتی خود، بری از هر گونه شائبه و نفع جویی و مداخله های غرض ورزانه این فرد یا آن گروه اجتماعی به حیات حقیقت خواهانه خویش ادامه می داد.

علاوه بر پیشگفتار کوتاه، کتاب از 4 بخش اصلی با عنواین دیدگاه سنتی جامعه شناختی در باب علم، بازنگری های در دیدگاه معیار، تفسیرهای فرهنگی علم و علم و جامعه، و یک نتیجه گیری موجز تشکیل شده است.

مولف در فصل نخست به سراغ کلاسیک های جامعه شناسی می رود و دیدگاه های بزرگانی مانند دورکیم و مارکس در خصوص جامعه شناسی علم و معرفت را مورد آنالیز قرار می دهد، البته در این راستا او تنها به آن ها بسنده نمی نماید و به شرح افراد متاخرتری جون مانهایم و اشتارک هم می پردازد. او در ادامه دیدگاه معیار در باب معرفت علمی را شرح می دهد و جامعه شناسی علم را هم برای مخاطبان معرفی می نماید.

در فصل دوم با اسم بازنگری ها در دیدگاه معیار نویسنده در پی شرحی نظام مند از آرای متفکران و فیلسوفانی است که به نوعی با جامعه شناسی علم مرتبط هستند. او در این راستا به تعریف و شرح مفاهیمی چون همگونی طبیعیت، واقعیت و نظریه، مشاهده در علم، سنجش ادعاهای معرفتی می پردازد. مولف در فصل سوم به مبحث تفسیرهای فرهنگی در علم ورود نموده و موضوعاتی مانند خطابه اجتماعی علم، پویایی فراوری معرفت و تفسیر منابع فرهنگی را مورد توجه قرار می دهد در حقیقت هدفی که او در این بخش دنبال می نماید ترسیم طرح کلی فراوری اجتماعی معرفت مبتنی بر شواهد تجربی مفصل و سازگار با فلسفه علم تازه است.

بخش چهارم و پایانی کتاب به صورت متمرکز بر علم و جامعه تاکید دارد؛ استفاده دانشمندان از منابع فرهنگی بیرونی و استفاده از فرهنگ علمی در محیط سیاسی خارجی از جمله مهم ترین مباحثی است که در این فصل مورد برررسی قرار گرفته است. در این فصل مولف تاکید می نماید که یکی از وظایف اصلی و عمده ای که در حال حاضر در مقابل جامعه شناسان قرار گرفته است، به تصویر کشیدن فرایندهای اجتماعی پویایی است که علم به واسطه آن ها منابع فرهنگی جوامع صنعتی را جذب می نماید و مورد تفسیر مجدد قرار داده و دوباره پرداخت می نماید.

در حقیقت هدف مولکی در این کتاب ترسیم منظری تازه در برخورد جامعه شناسی با علم است همانطور که در نتیجه گیری پایانی کتاب می خوانیم: علم را نباید همانند مورد جامعه شناختی ممتازی قلمداد کرد که گویی از دیگر عرصه های فراوری فرهنگی مجزاست، بلکه باید برای آنالیز دین اندیشمندان به جامعه بزرگتر کوشش کرد تا پیوندهای پیچیده میان فراوری فرهنگی در قلمرو علم و سایر قلمروهای زندگی اجتماعی روشن شود.

کتاب علم و جامعه شناسی معرفت به قلم مایکل مولکی و ترجمه حسین کچویان در 233 صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 45 هزار تومان از سوی انتشارات امیرکبیر روانه بازار نشر شده است.